Ο κίνδυνος επανεμφάνισης και μετάδοσης της ελονοσίας, είναι υπαρκτός. Πώς αντιμετωπίζεται;

25 Απριλίου - Παγκόσμια ημερά κατα της Ελονοσίας

Επιμέλεια: Αγγελική Μήλιου, βιολόγος,  medlabnews.gr

Η ελονοσία σκοτώνει περισσότερους από 1,2 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο στον κόσμο, πολύ περισσότερους από ό,τι θα πίστευε κανείς και ο αριθμός των νεκρών ανάμεσα στους ενήλικες είναι αυξημένος, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται την Παρασκευή στο επιστημονικό έντυπο The Lancet.

Όμως... υπάρχουν και καλά νέα: τα στοιχεία δείχνουν με σαφήνεια μείωση της θνησιμότητας χάρη στις προσπάθειες των τελευταίων δέκα ετών (δραστικά εντομοκτόνα, βελτίωση των θεραπειών). Από το 2004 ως σήμερα ο αριθμός των θανάτων από ελονοσία έχει πέσει κατά ένα τρίτο.. Την τελευταία δεκαετία θεραπεύθηκαν 230 εκατομμύρια περιπτώσεις ελονοσίας με χρήση φαρμάκων. Επίσης διανεμήθηκαν ισάριθμες ειδικά εμποτισμένες κουνουπιέρες με αποτέλεσμα η νόσος να τεθεί υπό σημαντικό έλεγχο.

Η Ελλάδα ήταν ενδημική για την ελονοσία χώρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘60. Από το 1946 έως το 1960 εφαρμόστηκε εντατικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκρίζωσης της νόσου. Η Ελλάδα θεωρείται «χώρα ελεύθερη ελονοσίας» από το 1974. Από το 1975 έως το 2008 δηλώνονταν στο ΚΕΕΛΠΝΟ περίπου 30-50 «εισαγόμενα» περιστατικά ετησίως. Το 2009 και 2011, όμως, εμφανίστηκαν συρροές περιστατικών ελονοσίας από P.vivax με ενδείξεις «εγχώριας μετάδοσης» (δηλαδή κρούσματα που δεν ανέφεραν ιστορικό μετακίνησης σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες) στην περιοχή του Ευρώτα Λακωνίας, ενώ σποραδικά περιστατικά με P.vivax εμφανίστηκαν το 2011 και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας (Εύβοια, Ανατολική Αττική, Λάρισα και Βοιωτία).

Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, πέρσι το καλοκαίρι του 2011 καταγράφηκαν 8 θάνατοι και 101 κρούσματα του ιού του Δ. Νείλου σε 5 περιφέρειες της χώρας, ενώ την αντίστοιχη περίοδο του 2010 τα κρούσματα ξεπέρασαν τα 260 και οι θάνατοι άγγιξαν τους 34. Οι ψεκασμοί αποτελούν το βασικό τρόπο αποφυγής ενδεχόμενης εξάπλωσης κρουσμάτων νόσων όπως του Δυτικού Νείλου, του Δάγκειου πυρετού και της ελονοσίας, που μεταδίδονται με το τσίμπημα του κουνουπιού.

Η αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών των τελευταίων χρόνων ευνοεί την ανάπτυξη των συγκεκριμένων πληθυσμών εντόμων σε διάφορες περιοχές της χώρας μας. Το φαινόμενο αυτό, σε συνάρτηση με την εισαγωγή των πλασμωδίων από ενδιάμεσους ξενιστές (σημ. άτομα προερχόμενα από ενδημικές για την ελονοσία χώρες) καταδεικνύει ότι ο κίνδυνος επανεμφάνισης και μετάδοσης της ελονοσίας σε διάφορες περιοχές της χώρας μας είναι υπαρκτός.

Η ελονοσία είναι μία σοβαρή νόσος που οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), ένα μικροοργανισμό (παράσιτο) που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.
Tα γνωστά και πιο συνήθη είδη του παρασίτου που προκαλούν την νόσο είναι τα ακόλουθα: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale και Plasmodium malariae. Απ’ αυτά το Plasmodium falciparum είναι πιο πιθανό να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη, και εάν δεν αντιμετωπιστεί με κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

Πως μεταδίδεται η ελονοσία;

• Με τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι που ανήκει στο γένος Anopheles (Ανωφελής). Μόνο κουνούπια του γένους αυτού μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία και πρέπει προηγουμένως να έχουν τσιμπήσει άτομο που είναι μολυσμένο με το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.

• Με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και χρήση μολυσμένων βελονών ή συριγγών. Σπανιότερα η μετάδοση μπορεί να γίνει και από την μητέρα στο έμβρυο.

• Το παράσιτο δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. ∆εν μεταδίδεται μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλης επαφής.

Κλινικά συμπτώματα και σημεία ήπιας- μη επιπλεγμένης ελονοσίας

Τα συμπτώματα της λοίμωξης, ειδικά στην έναρξη της, είναι μη ειδικά και μπορεί να περιλαμβάνουν:

•            Πυρετό ή δεκατική πυρετική κίνηση
•            Φρίκια
•            Κεφαλαλγία
•            Αρθραλγίες / Μυαλγίες
•            Καταβολή/κακουχία
•            Εφίδρωση
•            Ναυτία/εμέτους
•            Κοιλιακό άλγος ή/και διάρροιες 
Αν και περιγράφεται ότι τα συμπτώματα αυτά (πυρετός, εφιδρώσεις, ρίγη) μπορεί να εμφανίζονται περιοδικά («τριταίος ή τεταρταίος πυρετός»), συνήθως δεν εμφανίζονται με τυπική περιοδικότητα. 
Προσοχή! Η κλινική εικόνα της ελονοσίας δεν είναι καθόλου ειδική και η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με την συμπτωματολογία κοινών λοιμώξεων (γριπώδης συνδρομή, ξηρός βήχας, διάρροια κ.α) 
Κατά την κλινικοεργαστηριακή εκτίμηση του ασθενούς ενδεχομένως να ανευρίσκονται:
•            Ηπατομεγαλία
•            Σπληνομεγαλία
•            Υπικτερική χροιά επιπεφυκότων
•            Ήπια αναιμία ή/και θρομβοπενία
•            Ήπιες διαταραχές της πήξης, αυξημένες τρανσαμινάσες και μικρή αύξηση ουρίας/κρεατινίνης
•            Χαμηλού βαθμού παρασιταιμία (<5.000 παράσιτα/μl αίματος ή προσβεβλημένα <0.1% των 
ερυθρών αιμοσφαιρίων κατά τη μικροσκοπική εξέταση )

Εργαστηριακά ευρήματα σε σοβαρή νόσο

•                                           Θρομβοπενία , αναιμία , ήπια λευκοπενία
•                                           Αύξηση δεικτών φλεγμονής (ΤΚΕ, CRP)
•                                           Τρανσαμινασαιμία
•                                           Αύξηση LDH/ χολερυθρίνης (λόγω αιμόλυσης)
•                                           Υπερπαρασιταιμία, κατά την οποία >5% των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι προσβεβλημένα από 
παράσιτα στη δοκιμασία Laveran 
Αξίζει να υπενθυμίσουμε το γεγονός ότι σε ενδημικές για την ελονοσία περιοχές οι ενήλικες είναι πιθανό να αναπτύξουν μερική ανοσία μετά από τη χρόνια έκθεσή τους στο πλασμώδιο, η οποία μειώνει τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης. 
•              Θεραπευτική αντιμετώπιση
• Προσοχή!: Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι απαραίτητες για τη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης της ελονοσίας.
  Η θεραπεία της ελονοσίας (είδος φαρμάκου και διάρκεια της θεραπείας) εξαρτάται από το πλασμώδιο που προκαλεί τη λοίμωξη και την περιοχή στην οποία συνέβη η μόλυνση, λόγω της εμφάνισης αντοχής σε μερικά από τα ανθελονοσιακά. Η θεραπεία εξαρτάται επίσης από την ηλικία του ασθενούς, από το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση του ασθενούς και από το αν βρίσκεται σε εξέλιξη ή αναμένεται εγκυμοσύνη. Υπάρχουν διάφορα αποτελεσματικά ανθελονοσιακά φάρμακα. Η θεραπεία καλό είναι να ξεκινήσει έγκαιρα στα πρώτα στάδια της νόσου πριν αυτή γίνει χρόνια ή εξελιχθεί σε σοβαρή μορφή.
  
  Μέτρα πρόληψης στο σπίτι
   Πολλά από τα κουνούπια γεννιούνται και ζουν στο μπαλκόνι, στις αυλές ή στα χωράφια.
  Μπορούμε να μειώσουμε τον πληθυσμό των κουνουπιών, μειώνοντας τα σημεία εκείνα όπου μπορεί να ζήσει και να μεγαλώσει η προνύμφη τους
  Σίτες σε πόρτες, παράθυρα, φεγγίτες και αεραγωγούς τζακιού
  Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών
  Χρήση εντομοκτόνων στον αέρα (φιδάκια, ταμπλέτες, αεροζόλ κλπ) Απομάκρυνση των στάσιμων νερών (π.χ. λεκάνες, βάζα, πιατάκια γλαστρών)
  Απομάκρυνση των λυμάτων, νερών αποχέτευσης, αποβλήτων